Land art en heimwee
"Ik kan niet noemen wat ik zoek, er zijn geen woorden voor, maar soms is het nabij, en bijna ben ik het. Een schemeravond aan een eenzam strand, als ik het donkere manen horen mag, dat waarschuwt in de golven
Het is zo oud, zo droef, zo diep. Het is zo ver en eeuwig. Soms zie ik het in de ogen van een dier.
.....het komt en gaat en even sta ik stil en wit, van schrik
omdat het hier was, juist toen ik er niet aan dacht....
Omdat het altijd vraagt en smeekt en om mij roept , en ik bereid moet zijn
Omdat ik altijd weer moet zoeken, dit wellicht al te teer geluk." J.v. Schagen. Heimwee.
Het is moeilijk om land art onder te brengen bij een kunststroming. Wanneer je kijkt naar het werk van Jan Dibbets, Richard Long, Smithon, Walter de Maria, Michael Heizer, Andy Goldsworthy of David Nash zou je land Art m.i. het beste een respectvolle dialoog met de natuur kunnen noemen. In plaats van beeldhouwwerken in materialen met eeuwigheidswaarde, maken zij tijdelijke installaties. Hun werk wordt ook wel eens "earthwork" genoemd, omdat zij letterlijk veel aarde verzetten. Wat land art kunstenaars met elkaar gemeen hebben is dat zij buiten werken. Hun werk wordt ook wel gelabeld als organische decompositie of landschapsdesign. Walter de Maria, Heizer en Smithon kwamen in de jaren 60 voort uit het Amerikaans minimalisme. Na een periode van intellectuele hoogstandjes toonden zijn interesse in metafysische verschijnselen. Kunstcritici scharen hen meestal onder comceptuele kunst, wat een ruim etiket is, voor moeilijk werk.
Natuurlijke processen zijn onderhevig aan veranderingen. Deze wisseling is onderdeel van onze perceptie. Kunstenaars maken daar in hun werk gebruik van. Ackling brandt b.v. met een vergrootglas patronen in de grond en fotografeert dit patroon. Richard Long markeert met lijnen, cirkels en kruistekens de aarde en zijn landkaarten. Tremlet regiseert reisgeluiden en maakt composities zoals de 81 tapes met water, wind en vogelgeluiden, die resultereden in "spring recordings".
In 1986 kwam ik op het Keramische Werkcentrum in Herusden tijdens een workshop in aanraking met land art. Onder begeleiding van de Schotse bevlogen kunstenaar Tony Franks maakten wij met tien persoenen een aantal zandkubussen met magische uitstraling, die op wonderbaarlijke wijze uit een helling staken. En een mysterieusze stairway to heaven. En wat te denken van een brandend spiraal van honderden meters aluminium folie en in olie gedrenkt lont, wat op het water lag, en later voor mij aanleiding werd voor vele andere spiralen.
Bij thuiskomst waren er geen muren meer in mijn atelier. De hele wereld was nu mijn werkterrein en ik veroorloofde het mij om te gaan spelen als een kind in de zandbak van het leven. Een grote bevrijding betekende dit voor mij , om niet meer steeds te hoeven sjouwen, vervoeren, of verschepen van objecten. De buitenbeelden die ik maakte kon ik immers in het landschap achterlaten. Ik fotografeerde wat er ontstond, maar ook het verval van datzelfde beeld. In het atelier maakte ik weer voorstellingen van de foto's met meerdere projectoren en overvloeiers, fade in fade out. Gewapend met die twee projectoren lag de werld aan mijn voeten en werd ik geziene gast op Internationale symposia, op beroepsopleidingen, in musea en gallerieën.
Inmiddels heb ik vele malen "gesproken" met het land in Europa en Australië. Ik maakte rotspartijen rood en blauw, door met ingekleurd kleislip te schilderen op stenen wanden. Mijn maskers, handen en voeten van zand werden uiteindelijk door wereldzeeën weggespeold. Bouwsels van palmbladeren, takken, varens en stenen werden weer overgroeid door klimop, mossen en grassen. De aarde stond mij toe veranderingen aan te brengen, maar nam zijn plaats achteraf weer in. Mijn dialoog werd weer onderdeel van een groter geheel.
"Ik adem in en kom tot rust, ik adem uit en glimlach" zegt de beroemde Vietnamese vredesactivist en zenmonnik in ballingschap, Thich Naht Hanh. Vanuit die geestestoestand breng ik tijd door met de natuur, geniet van haar schoonheid, en voeg mijn eigen schoonheid toe. Een ware verademing.